Гадаа ямар аймаар халуун байна аа өнөөдөр... Ёстой аймшигтай। Ажил ихтэй өдрүүд өнгөрөв। Нэг найзтайгаа цуг өдөр Туул голын эрэг дээр очсон чинь үнэхээр гоё байна। Даанч тав алхаад л хүмүүс। Нөгөө ширгэх дөхөж байгаа гол маань булингартай хэрнээ мөчөөгөө өгөхгүй цоглохон урссаар। Сэтгүүлч Ж। Мягмарсүрэнгийн "Долоо дахь хөхний гавар буюу Амьтны тухай өгүүллэгүүд" номонд "Туул маань Дууль болох нь" нэртэй нийтлэл байгааг та нар уншаад үзээрэй। Ядаж л хог новшоо голын эрэг дээр хаяхгүй байж хэвшихсэн монголчуудаа। Хөгжил хогоо хаана хаяхаас, бидний жаахаан үйлдлээс эхэлнэ шүү дээ। Нээрээ хог гэснээс манай сэтгүүлд хог хаягдлыг хэрхэн зөв ашиглах талаар нэг нийтлэл гарсныг та бүхэндээ хүргэе।

ÕÎÒÛÍ ÀÃÀÀÐÛÍ ÁÎÕÈÐÄËÛÃ ÁÓÓÐÓÓËÀÕ ÀÐÃÀ ÇÀÌÓÓÄ

Õîã òýýâýðëýëò, áîëîâñðóóëàëòûí ìåíåæìåíòèéã áèé áîëãîõ íü

“Ïðîì Ñåðâèñ” ÕÕÊ-èé çàõèðàë, Ä।Áÿìáàà:Îäîî Óëààíáààòàð õîòîä àëáàí ¸ñíû òîîãîîð 836।000 õ¿í àì îðøèí ñóóæ, æèëä äóíäæààð 300-320 ìÿíãàí òîíí õóóðàé õîã õàÿãäàë ãàðãàæ áàéíà. Ýäãýýð õîã õàÿãäëûã òýýâýðëýõýä 276 ìàøèí ìåõàíèçì øààðäëàãàòàé áîëîâ÷ îäîîãîîð 150 ãàðóé ìàøèí ë àæèëëàæ áàéíà. Èéíõ¿¿ Ẻãíºð¿¿ëñýí õîãîî ͺºö êîìïàíè äàðæ áóëàõ àðãààð ë áèä õîãîî çàéëóóëæ áàéíà. Ýäãýýð õîãèéã 纺æ, òýýâýðëýõ, áóëàõ çàðäàëä ãýð õîðîîëëîîñ æèëä 171 ñàÿ, îðîí ñóóöíû èðãýäýýñ 399 ñàÿ, áàéãóóëëàãà àæ àõóéí íýãæ¿¿äýýñ 533 ñàÿ òºãðºã ÎÑÍÀÀÃ-ò òºâëºð÷, òýíäýýñýý ä¿¿ðã¿¿äèéí Ò¯Ê-ä õóâààðèëàãäàæ áàéíà। Ýíý íü õîòûí ä¿íãýýð íèéò 1.2 òýðáóì òºãðºã áîëäîã ãýñýí ¿ã. Ãýâ÷ ýíýõ¿¿ ìºí㺠íü äóëààí, öàõèëãààí, øàòàõóóí òîñëîõ ìàòåðèàë, æîëîî÷, à÷èã÷, öýâýðëýã÷èéí öàëèí, ÍÄØ, òàòâàð, ͪÀÒ, ìàøèíû ñýëáýã õýðýãñýë, êîíòîð, ãàðàæíû çàðäàë, áóñàä çàðäàëäàà àðàé ãýæ õóâààðèëàãäààä äóóñäàã.Òýãýõýýð áèä ºäºð á¿ð õ¿í àì, õýðýãëýý íü íýìýãäýæ áàéãàà Óëààíáààòàð õîòûí õîãíû àñóóäëûã øèéäâýðëýõèéí òóëä õîãèéã òýýâýðëýäýã, áîëîâñðóóëäàã ìåíåæìåíòèéí òîãòîëöîîòîé áîëîõ õýðýãòýé íü õàðàãäàæ áàéíà.

Òóõàéëáàë õîã àíãèëàõ, íóíòàãëàõ 纺âðèéí êîíòåéíåðèéã èíòåðíýòýýñ ñóäàëæ ¿çëýý. Ýíý íü 12-15 ò/öàã, 25-30 ò/öàã ãýñýí 2 ÿíç áàéäàã àæ. Ìàíàé óëñûí õóâüä æèæèã îâðûíõûã íü àâàõàä Óëààíáààòàð õîòûí íýã æèëä ãàðäàã õîãèéã çºâõºí íýã ñàðûí õóãàöààíä íóíòàãëàõ áîëîìæòîé þì. Ýíýõ¿¿ êîíòåéíåð íü 纺âðèéíõ ó÷èð áóñàä àéìãóóäàä õóðèìòëàãäñàí õóð õîãèéã ÷ àíãèëàõ, áóòëàõ áîëîìæòîé þì áàéíà.

ÑÒÀÒÈÑÒÈÊ

Õîòûí çàì, ãóäàìæ òàëáàéã öýâýðëýã÷ Øàð õàíòààçòàí 190, õîðîîëëûí äîòîðõè çàì òàëáàéã öýâýðëýã÷ Öýíõýð õàíòààçòàí 120 ãàðóé õ¿í àæèëëàäàã áàéíà.

Óëààíáààòàð, Äàðõàí õîòóóäûí àãààð áîõèðäóóëàõ áîäèñûí ñàðíèëòûí ç¿é òîãòîë, áîõèðäëûã áóóðóóëàõ ìåòåîòðîí àðãà

Ö.Ñîñîðáàðàì, Á.Ëóâñàíäýíäýâ, Ä.Ýíõáàò

Óëààíáààòàð õîòûí óòàà íýëýýä îëîí æèëèéí òóðø ÿðèãäñààð, ñóäëàãäñààð èðëýý. Ãýâ÷ ºíººã õ¿ðòýë äîðâèòîé àëõàì õèéãäýýã¿é ë áàéíà. Áèä 2004 îíû 8-ð ñàðûã õ¿ðòýë Óëààíáààòàð õîòûí õàìãèéí èõ óòààã ãàðãàäàã ÒÝÖ-3, ÒÝÖ-4 ¿éëäâýð¿¿äèéí óòàà áîëîí ãýð õîðîîëëûí ÿíäàíãóóäààñ ãàðäàã óòààíû òàðõàöûã ñóäàëæ, õîòûí àãààðûí òîãòâîðæèëòûí çàãâàðûã áîäîæ, ýäãýýð èõ óòààã ñàðíèóëàõ ÿìàð áîëîìæ áàéãàà òàëààð ìàòåìàòèê çàãâàð ãàðãàí òîîöîæ, ñóäàëæ ¿çñýí þì. Èíãýýä áàãàã¿é õýìæýýíèé àæëûí ¿ð ä¿íä äàðààõ ä¿ãíýëò¿¿ä ãàðëàà.

• Óëààíáààòàð õîòûí àãààðûí áîõèðäëûí äèéëýíõ õóâèéã ºâëèéí óëèðàëä íàì ¿¿ñã¿¿ðèéí õàãäàë (ãýð õîðîîëîë, óóðûí çóóõ, àâòîòýýâðèéí õýðýãñëèéí óòàà) ýçýëæ áàéäãèéã ìàòåìàòèê çàãâàðûí òîîöîî õàðóóëæ áàéíà.
• Íàì ¿¿ñã¿¿ðèéí áóþó ãýð õîðîîëîë, óóðûí çóóõ, òýýâðèéí õýðýãñëèéí óòààíóóä íü ñàðíèëã¿é, øóóä õ¿í àìüòíû àìüñãàëûí ò¿âøèíä õàÿãääàã òóë àãóóëàìæ èõòýé áàéäàã.
• ÁÎß-íààñ ãàðãàñàí àëáàí ¸ñíû ä¿ãíýëòýíä Óëààíáààòàð õîòûí íèéò óòààíä ãýð õîðîîëëûí óòààíû ýçëýõ õýìæýý 30% ãýñýí ä¿ãíýëò ãàðãàñàí íü àíäóó áîëîõ íü õàðàãäàæ áàéíà.
• Çóíû óëèðàëä ºíäºð ¿¿ñã¿¿ðèéí áóþó äóëààíû öàõèëãààí ñòàíöóóäûí óòàà íü ñàëõèíû õ¿÷òýé òóðáóëåíò óðñãàëûí ¿åä õîòûí àãààðûã èõýýõýí áîõèðäóóëàõ òàëòàéã ìàòåìàòèê çàãâàð õàðóóëæ áàéíà.
• Óëààíáààòàð õîòûí àãààðûí áîõèðäëûí õýìæýýã áóóðóóëàõûí òóëä íýí äàðóé ýõ ¿¿ñã¿¿ð¿¿äèéí óëñûí òîîëëîãûã ÿâóóëæ, ìýäýýëëèéí ñàí ¿¿ñãýæ “Àãààð-1” çàãâàðààð áîõèðäëûí ò¿âøèíã òîãòîîæ, ä¿ð çóðãèéã êàðòààð õèéõ. Ýíý íü öààøäûí ìîíèòîðèíã õÿíàëòûí ¿íäýñ áîëîõ þì.
• Óëààíáààòàð õîòûí àãààð áîõèðäëûí ãîë øàëòãààíóóäûí íýã íü ýõ ¿¿ñã¿¿ð¿¿äýýñ ãàäíà àãààðûí óðñãàëûí áè÷èë çàìíàëóóäûí ç¿é òîãòîë, ºðãºãäñºí èíâåðñèéí äàâõàðãûí íºëºº þì.
• Óëààíáààòàð, Äàðõàí õîòóóäûí àãààðûí áîõèðäëûã áóóðóóëàõûí òóëä ºðãºãäñºí èíâåðñèéí ¿å äàâõàðãûã ìåòåîòðîí àðãààð áóñíèóëæ, ò¿ãæèðñýí óòààã ñàðíèóëàõ àæëûã ÁÕß-òàé õàìòðàí çîõèîí áàéãóóëàõ, ñàðíèóëàã÷èéí áàéðøëûã ÓÖÓÝØÕ-èéí ìýäýýëýëä ¿íäýñëýí ñàíàà÷ëàã÷èä òîãòîîíî.

ØÓÒÈÑ-èéí áàãø: Ìåòåîòðîïûí àðãààð àãààðûí áîõèðäëûã áóóðóóëàõàä òèéì à÷ õîëáîãäîëòîé ¿ð ä¿í ºã÷ ÷àäàõ óó. Ýíý àðãà íü îíîëûí õóâüä áîëîìæòîé ÷ ïðàêòèêò õýð çîõèñòîé âý. Èíâåðñèéã öîîëîõîä èõ õýìæýýíèé Ñβ ÿëãàð÷, áóñàä õèìèéí íýãäë¿¿ä ÿëãàðäàã, ¿¿íèéã ÿàõ âý. Ýíý íü ýðãýýä õºðñºí äýýð áàðàã òýð ÷èãýýðýý áóóäàã ó÷èð áèäíèé ýð¿¿ë ìýíäýä õîðòîé áóñ óó?

Ëóâñàíäýíäýâ: Ìåòåîòðîïûí àðãûã òåìïåðàòóðûí òîíãîðîî ãýæ îéëãîäîã. Àíõ Îðîñîä õºíäèéí ñàëõè ìåòåîòðîïîîð õèéìýë áîðîî îðóóëæ áàéñàí. Åðºíõèéä íü ìîíãîëîîð áîë çàä áàðèõ ãýñýí ¿ã. ªºðººð õýëáýë ºíäºð óóëûí îðîéä îâîî áàðüæ ãàë áàðèóëààä äýýð íü çàäûí ÷óëóó òàâüäàã. ¯¿íèéã ôèçèêýýð êâàðöèò îíîë ãýäýã. Ýíý àðãûã òîìîîõîí óóðõàéíóóäàä õýðýãëýäýã ó÷èð áèäýíä òàíèë àðãà þì.

ØÓÒÈÑ-èéí áàãø Áàäàìõàòàí: Àãààðûí áîõèðäëûã áèé áîëãîæ áóé ãîë ýõ ¿¿ñâýð íü ãýð õîðîîëîë áîëæ áàéíà. Ýíý àñóóäàë àíõ 50 æèëèéí ºìíº Ëîíäîíä ÿðèãäàæ áàéñàí ÷ øèéäâýðëýæ ÷àäñàí. ̺í óòààã¿é, ¿íýðã¿é, èë÷ëýãòýé øàõìàë ò¿ëø 1963 îíîîñ ñóäëàãäñààð 1992 îíîîñ ÀÍÓ-ä àøèãëàæ ýõýëñýí. Õàðèí áèäýíä ¿¿íèéã õýðýãæ¿¿ëýõ áîëîìæ áèé. Øàõìàë í¿¿ðñíèé ãàíö õî¸ð ¿éëäâýð îäîî àæèëëàæ ýõýëæ áàéíà. Áàãàíóóðûí í¿¿ðñèéã õèéæ¿¿ëýõ, òýð á¿¿ õýë áåíçèí ÷ ãàðãàæ àâ÷ áîëíî. Áè í¿¿ðñ áîëîâñðóóëàõ ñóäàëãààãààð 20 ãàðóé æèë àæèëëàñàí áîëîõîîð ¿¿íä èõ èòãýëòýé áàéíà ë äàà. Í¿¿ðñèéã ìàø ñàéí áîëîâñðóóëàõ õýðýãòýé. Ãýòýë ìàíàéä í¿¿ðñèéã çºâõºí ãýð õàëààõ, õîîë áîëãîõ ò¿âøèíä ë àøèãëàæ áàéíà ø¿¿ äýý.

Ð.Ãîí÷èãäîðæ: Èíãýýä ìàíàé ºíººäðèéí ÷óóëãàí àìæèëòòàé áîëæ ºíäºðëºëºº. Ñîíèðõîëòîé èëòãýë õýëýëö¿¿ëæ, ñàíàë áîäëîî õóâààëöñàí òà á¿õýíä áàÿðëàëàà. Òà á¿õýí ìîíãîëûí õºãæëèéí àñóóäëóóäûí òàëààð Àëòàí Ãàäàñ Àññîöèàöèòàé õàìòðàí àæèëëàíà ãýäýãò íàéäàæ áàéíà.